Twarz Boga - Ikony [cz. 1]

 

IKONY - część 1

Dziś w serii "Majestat i Piękno" rozpoczniemy cykl artykułów poświęconych ikonom i ikonografii.

Twarz Boga

W człowieku zawsze istniała jakaś tęsknota za tym, aby zobaczyć Boga. Wystarczy sięgnąć po Księgę Psalmów, aby zrozumieć, jak silne jest w człowieku pragnienie „ujrzenia oblicza Bożego” („Kiedyż więc przyjdę i ujrzę oblicze Boże?”, „Nie zakrywaj [Panie] przede mną swojego oblicza!”). Człowiek jednak miał świadomość, że Bóg jest tak święty, że nie może oglądać go pierwsza lepsza osoba. Istnieje w Starym Testamencie bardzo żywe przekonanie, że ten, kto zobaczył Boga, musi umrzeć. Człowiek nie jest gotowy na to, aby oglądać Boga, jeśli musi umrzeć to dlatego, że naruszył „świętą strefę”, wszedł do świętego miejsca, gdzie nie był godny wejść. Wszystko zmienia się jednak wraz ze Wcieleniem Chrystusa, gdzie ludzie ujrzeli tego, który rzeczywiście jest Bogiem. Jak sam powiedział: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył i mojego Ojca”. Narodzenie Chrystusa w ludzkim ciele otworzyło ludziom drogę do „zobaczenia oblicza Bożego”, do zobaczenia, jaki Bóg jest.

Także i dzisiaj dokonuje się to przez sztukę. Tworzenie mnóstwa obrazów i rzeźb jest powodowane właśnie chęcią zatrzymania tego „Bożego oblicza” na ziemi. Zajmiemy się dziś i w następnych artykułach specyficznym rodzajem malarstwa, jakim jest ikonografia.

O pochodzeniu ikon

Ikonografia zdecydowanie kojarzy nam się z Kościołem Wschodnim (głównie prawosławnym) – z tradycją bizantyjską, gdzie rzeczywiście ikony zajmują bardzo ważne miejsce w liturgii i pobożności tamtejszych chrześcijan. Ikony nie są jednak „własnością” prawosławnych. Warto zaznaczyć, że wywodzą się one ze starożytnego Kościoła, który nie był podzielony. Dość powiedzieć, że w Kościele katolickim ikony są najbardziej rozpowszechnionymi obrazami – wspomnijmy najważniejsze sanktuarium maryjne świata w Rzymie – Bazylikę Matki Bożej Większej, gdzie czczona jest ikona Matki Bożej zwanej Śnieżną, czy też Uzdrowieniem Ludu Rzymskiego. Nawet nasza swojska Matka Boża Częstochowska też pochodzi z tradycji bizantyjskiej, a niektórzy historycy uważają, że obraz ten mógł zostać przywieziony z Konstantynopola – serca Bizancjum.

Czym właściwie jest ikona?

Samo słowo ikona jest po prostu greckim słowem oznaczającym obraz (gr. Eikon). Charakteryzuje się specyficznym sposobem przedstawiania postaci Chrystusa, Maryi lub świętych, w którym ukryte jest przesłanie i mnóstwo symboli.

Więcej o ikonach już w następnych artykułach.